‘Taxons les pauvres, ils sont tellement plus nombreux!’ De legendarische woorden van Colbert (Frans minister van financiën onder Louis XIV) indachtig lanceerde de regering Michel vlak voor het zomerreces een taks op ongezonde voeding. Een goed idee denk je misschien, want volgens cijfers van de laatste nationale gezondheidsenquête lijdt de helft van de Belgen aan overgewicht, en is 14 procent obees.
Helaas: wat Michel & co verkopen als een gezondheidsmaatregel is gewoon een belasting die vanaf 2016 jaarlijks een dikke 50 miljoen euro uit onze portemonnee zal kloppen. Snel en gemakkelijk geld, voor 100% betaald door de bevolking zelf. Over responsabilisering of bijdragen van de voedingsindustrie wordt niet gerept. Als geïsoleerde budgettaire maatregel kwam het idee trouwens stoemelings op de onderhandelingstafel. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block was tot voor kort zelfs niet van plan om de pro's en contra's van zo’n taks verder uit te pluizen. Zij zat er op de persconferentie dan ook voor spek en bonen bij.
Voedingsexperten zijn formeel: een corrigerende taks op ongezonde voeding heeft maar zin wanneer die (een klein) deel uitmaakt van een compleet beleid rond ziektepreventie en gezondheidspromotie. Als de taks slechts een belastingverhoging is, een trucje om de begroting te doen kloppen, werkt hij simpelweg niet. Dat zagen we al in Denemarken, een land waar de bevolking een vergelijkbaar obesitasprofiel heeft. De regering voerde daar in 2011 een vettaks in. Voedingsmiddelen met veel verzadigd vet werden er extra belast. Een complete mislukking, waardoor de maatregel al na amper een jaar werd afgevoerd. De Denen trokken immers massaal de grens over om de vertrouwde lekkernijen tegen een zacht prijsje in te slaan. Iedereen in Denemarken was achteraf duidelijk over de échte oorzaak van dit fiasco: er was nooit een draagvlak bij consumenten én voedingsindustrie omtrent de plots ingevoerde vettaks.
Dan pakten de Finnen het veel slimmer aan. In het land van de 1000 meren lag samen met de taks op suikerrijke voeding ook een grondig voorbereid obesitasplan klaar. De bevolking werd van bij aanvang betrokken, net als de voedingsindustrie trouwens. Waardoor er bij de Finnen veel meer steun was en een daadwerkelijke bereidheid om de overgewichtepidemie aan te pakken. Overheid en bevolking werkten in Finland samen: niet aan het vullen van de staatskas maar aan een gezondheidsbeleid. Met naast belastingen ook investeringen in positieve stimuli, vooral op school. Denk maar aan gratis gezonde lunches en voedingseducatie in het leerprogramma.
Ook in ons land moet de overheid de bevolking sensibiliseren voor gezondere voedingsgewoontes, want anders draait de obesitasepidemie uit op een obesitasramp. Met nefaste gevolgen voor de levenskwaliteit én de sociale zekerheid. Maar als je mensen wil verleiden om te kiezen voor ‘gezond’ volstaat het niet om de prijs van te zoete of te vette voedingsproducten te verhogen. Mensen moeten weten waarom men aan prijzen prutst, zodat ze spontaan opteren voor gezonde alternatieven. Dat klinkt misschien naïef, maar is het niet. Wij hebben immers – in vergelijking met pakweg Amerika, Engeland of Nederland- nog een redelijke eetcultuur met aandacht voor ‘echte’ producten en een gezonde afkeer voor industrieel bewerkte maaltijden uit de koelvakken van de grootwarenhuizen. Laat ons die troef beter uitspelen!
Terug naar de nieuwe taks van de regering Michel. Moet die absoluut op de schop? Niet noodzakelijk. Je zou de opbrengst – tegen 2020 zo’n 250 miljoen euro - ook integraal kunnen investeren in preventief gezondheidsbeleid. Best veel wanneer je weet dat Vlaanderen hiervoor jaarlijks slechts over 62 miljoen beschikt. Mogen de preventieministers van de deelstaten binnenkort langsgaan bij hun federale collega’s of houden die hun zakken dichtgenaaid? De toekomst zal het uitwijzen.
Of nog beter: waarom maken we groenten en fruit niet gewoon goedkoper? Een prijsvermindering van 50% leidt volgens een Nederlandse studie tot een extra consumptie van maar liefst 3,9 kilogram per gezin per twee weken. In combinatie met bijkomende gezondheidseducatie wordt dat zelfs 5,6 kilogram. Tel uit je gezondheidswinst!
